معرفی گیاه انگور

تاریخچه گیاه انگور

انگور  گیاهی منحصر به فرد و عنصری جدایی ناپذیر از تاریخ و فرهنگ مردم جهان است. از قدیمی‌ترین گیاهان چندساله کشت شده که هزاران سال همراه انسان در فرایند گسترش و توسعه تمدن انسانی حضور داشته است. خواص دارویی، ارزش غذایی بالا و کاربرد‌های مختلف آن در زندگی روزمره و صنعت، سبب توجه روز‌افزون به آن شده است. انگور از اصلی‌ترین محصولات کشت‌های باغی و از مهم‌ترین محصولات اقتصادی کشاورزی در دنیا است.

اعتقاد بر این است که قدمت آن به حدود ۶۵ میلیون سال پیش می‌رسد. قدیمی‌ترین شواهد از تولید شراب، از ایران در سایت تپه حاجی فیروز  در کوه‌های زاگرس شمالی متعلق به حدود ۷۴۰۰ ـ ۷۰۰۰ سال قبل بدست آمده است. کشت بذر انگور‌های خانگی در کوهستان‌های منطقه قفقاز ـ گرجستان، ارمنستان و آذربایجان ـ در طول دوره نوسنگی(۸۵۰۰ ـ ۴۰۰۰ سال قبل) انجام گرفته است. به طور کلی محققین اتفاق نظر دارند که اهلی‌سازی و کشت انگور، ۷۰۰۰ ـ ۴۰۰۰سال قبل در منطقه جغرافیایی بین دریای سیاه و ایران(دریای کاسپین) صورت گرفته است و از این منطقه ارقام انگور به خاورمیانه، خاور نزدیک و اروپای مرکزی گسترش یافته است.

محل کشف قدیمی‌ترین آثار کشت انگور و تولید شراب در دنیا، تپه حاجی فیروز ـ ایران

گیاه‌شناسی انگور

رده‌بندی و خصوصیات ژنتیکی انگور

درخت انگور در راسته ویتال‌ها ، خانواده ویتاسه  و جنس ویتیس طبقه‌بندی می‌شود. جنس ویتیس دارای گونه‌های بسیاری است که بر اساس اطلاعات طبقه‌بندی موجود در سایت  سازمان جی.آر.آی.ان از وزارت کشاورزی ایالات متحده،۱۶۲ گونه را شامل  می‌گردد و در این بین گونه .Vitis vinifera  L  تنها گونه‌ای است که به طور اختصاصی در صنعت کاربرد دارد و شناخته شده‌ترین گونه انگور و تنها گونه بومی اروآسیا  از جنس ویتیس محسوب می‌شود.

دو فرم زنده از این گونه که در اغلب منابع به عنوان دو زیرگونه شناخته می شوند، وجود دارد.

        الف. زیرگونه تحت کشت(اهلی) که در اروآسیا و شمال آفریقا کشت میشود با اسم علمی : V.vinifera subsp vinifera  or sativa

        ب. زیرگونه وحشی با اسم علمی : V.vinifera  subsp sylvestris  or silvestris

 که زیرگونه وحشی، گاهاً در برخی از منابع به عنوان گونه‌ای مجزا آورده می‌شود. علت این تقسیم بندی به زیرگونه‌های مجزا، تفاوت‌‌های مورفولوژیکی بیان شده و متخصصین معتقدند که زیرگونه تحت کشت از زیرگونه وحشی مشتق شده است. 

این گونه دیپلوئید و دارای ژنوم تقریباً کوچک نسبت به دیگر گیاهان، با ۴۷۵ میلیون جفت باز  می‌باشد. ۱۹ کروموزوم زیگوتی(۳۸ کرموزوم سوماتیکی) دارد. ژنوتیپ ارقام انگور، هتروزیگوتی بالایی دارد و برای حفظ ویژگی‌های مطلوب و اقتصادی هر رقم تنها به روش کلونی تکثیر می‌شوند، تقریباً تمامی کولتیوار‌های جدید، هرمافرودیت و خودگشن هستند اما، شواهد مولکولی نشان داده است که جهش‌ها و تکثیر(جنسی و غیر جنسی)، نقش مهمی در گسترش و تنوع انگور داشته است. 

امروزه هزاران رقم ازگونه ویتیس وینیفرا وجود دارد اما بازار جهانی تنها در قبضه تعداد محدودی از ارقام است، به طور معمول ارقام را بسته به کاربری آنها به سه گروه، انگور‌های عصاره‌ای(شرابی)، انگور‌های تازه‌خوری(دسری یا رومیزی) و انگور‌های کشمشی(خشک‌کردنی) طبقه‌بندی می‌کنند.

   میزان تولید و سطح زیر کشت انگور

انگور در بیش از هشتاد کشور کشت می‌شود. و طبق آمار سال ۲۰۱۰ سازمان خوار و بار جهانی(فائو) بزرگترین کشور‌های تولید کننده انگور به ترتیب شامل چین(۸۶۵۱۸۳۱ تن)، ایتالیا(۷۷۸۷۸۰۰ تن)، ایالات متحده آمریکا(۶۲۲۰۳۶۰ تن) بوده و کشور‌های اسپانیا، فرانسه، ترکیه، شیلی، آرژانتین، هند و ایران(۲۲۵۵۶۷۰ تن) در رده‌های بعدی قرار دارند. از لحاظ سطح زیر کشت انگور نیز به ترتیب کشور‌های اسپانیا(۱۱۷۵۰ کیلومتر مربع)، فرانسه(۸۶۴۰ کیلومتر مربع)، ایتالیا(۸۲۷۰ کیلومتر مربع)، ترکیه، ایالات متحده آمریکا، ایران(۲۸۶۰ کیلومتر مربع)، رومانی، پرتقال، آرژانتین، شیلی، استرالیا، ارمنستان و لبنان قرار دارند. بر همین اساس، مهم‌ترین ارقام تحت کشت در جهان نیز شامل : 

Sultana or Thompson Seedless

Airén 

Cabernet Sauvignon

Sauvignon blanc

CabernetFranc

Merlot

Grenach

Tempranillo

Riesling

Chardonnay

می‌باشد.

   ویژگی های زیستی و نیاز های محیطی انگور

انگور، گیاهی بوته‌ای، رونده با قابلیت رشد قوی است که گرده افشانی آن با کمک باد انجام می‌شود. دارای جوانه‌های مرکب که به صورت جانبی بر روی شاخه‌های بارور فصل قبل ظاهر می‌شوند. گلدهی هفت تا نه هفته بعد از تشکیل جوانه و بلوغ میوه پنج تا هفت ماه بعد از شکفتن جوانه‌ها صورت می‌گیرد. میوه دارای منحنی رشد سیگموئید مضاعف است. بهترین شرایط آب و هوایی برای انگور، معتدل تا معتدل گرم است(تامین کننده ۹۰۰ درجه روز یا بیشتر با پایه محاسبه ۱۰ درجه سانتیگراد). بوته انگور در هنگام خواب تا منهای بیست درجه سانتیگراد را تحمل می‌نماید. سیستم ریشه‌ای عمیق و نیاز آبی متوسط است. خاک‌های عمیق و سبک با زهکش خوب را می‌پسندد. به دلیل نوع تربیت و هرس بوته‌ها، نیازمند برنامه کود‌دهی متعادل با ازت متوسط است. معمولاً با استفاده از قلمه چوب سخت و نیمه خشبی تکثیر می‌شود و در مناطق آلوده به آفات پشه فیلوکسرا  و نماتد برای ایجاد مقاومت، انجام پیوند مناسب‌ترین روش تکثر است. به طور میانگین در سال بیست تن در هکتار محصول تولید می‌نماید و چهل تا شصت سال عمر اقتصادی خواهد داشت.

  ارزش غذایی انگور

انگور مانند دیگر میوه‌ها سرشار از قند‌ها، ویتامین‌ها و مواد مفید برای انسان است. ویتامین C، تیامین، ویتامین  B6، قند‌های ساده مانند فروکتوز، گلوکز، اسید‌های آلی مالیک اسید، اسید سیتریک، سوکسینیک اسید و اسید تارتاریک، آمینواسید‌هایی از قبیل آرژنین، گلوتامیک اسید و پرولین، عناصر پتاسیم، کلسیم، فسفر و فلوراید و همچنین آب از شاخص‌ترین مواد موجود در انگور هستند. علاوه بر این، انگور سیاه غنی از ترکیبات ثانویه آنتی اکسیدانی و ضد میکروبی، مانند ترکیبات فنولیک از خانواده فلاونوئید‌ها از جمله آنتوسیانین‌ها و ترکیبات استیل بنوئیدی  مانند رزوراترول  و پیسیاتانول  است که دارای خواص ضد سرطانی، ضد دیابتی، ضد آلزایمر و موارد دیگر هستند.